شمال نیوز : حدود 5 دهه قبل بسیاری از اراضی استان مازندران در مرکز و شرق، زیر کشت پنبه بود و اوائل پاییز که می‌شد پنبه‌زارها از بامداد تا دقایقی مانده به شامگاه و تاریکی هوا، زیر پای کشاورزان زحمتکش، رُفت و روب می‌شد. 

پدران و مادران، برای سرعت در کار، پنبه را با غوزک یا خشاب از درختچه‌ها جدا می‌کردند، پسران بار را به خانه می‌رساندند، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در خانه، اقدام به جداکردن بافت سفید و لطیف پنبه از غوزک می‌کردند، دختران نیز درختچه‌های پنبه را که سبک‌وزن هستند، دسته‌دسته بر روی سر خود قرار می‌دادند و به خانه می‌آوردند. 

بافت سفید و حریرگون پنبه به بازار فروش فرستاده می‌شد که خوراک کارخانجات نساجی و ریسندگی شود، خشاب یا غوزک پنبه برای آتش منقل‌های زیر کُرسی مورد استفاده قرار می‌گرفت و درختچه آن را که از ریشه در‌آورده بودند در مکانی مُسقَّف، نگاه می‌داشتند چون پس از خشک شدن، بهترین سوخت برای تنور زنان خانه‌دار بود که نان بپزند و آشپزی کنند.

پنبه ازجمله محصولاتی بود که همه اجزای آن به مصرف می‌رسید و مثلاً مانند پرتقال و نارنگی نبود که پوست آن به هیچ کاری نیاید. 

امروز بیش از پنج دهه از آن روزها سپری شد و بسیاری از آن مزارع با باغ‌های مرکبات سفیدریشه مانند پرتقال و تامسون و باغ‌های سیاه‌ریشه اعم از هلو و شلیل جایگزین شدند، کارخانجات نساجی و ریسندگی در مازندران نابود شدند و به وضعیتی رسیدیم که زمانی که به آن روزها فکر می‌کنیم، گویا که هرگز نبوده‌اند و آنچه که در خاطر ما می‌آیند خواب‌هایی شیرین بودند نه چیز دیگر.         

این تغییر مسیر نادرست از پنبه به باغداری که به نابودی کامل پنبه در بخش‌های وسیعی از مازندران  منجر شد در حالی است که به پنبه در دنیا «طلای سفید» می‌گویند و این محصول ازجمله کالاهای زیرساختی است که بیش از 50 محصول از آن به دست می‌آید و صنایع زیادی وابسته به آن هستند و محصولات بسیاری از فرآوری پنبه به دست می‌آید که مناسب و مورد نیاز انسان مدرن در جامعه امروزی است.

البته جای خوشوقتی است که هنوز در شرق مازندران و به‌ویژه در استان گلستان، سالانه اراضی وسیعی زیر کشت پنبه می‌رود هرچند در استان گلستان هم روند تولید پنبه رو به کاهش است در حالی‌که نیاز کشور نیز به پنبه روزافزون است و با توجه به کاهش تولیدات داخلی، دولت درنظرگرفت ارز ترجیحی برای واردات پنبه پرداخت کند.

• حمایت از تولید پنبه با تخصیص ارز نیمایی برای واردات هم‌خوانی ندارد

«محمد درستکار» عضو هیات رییسه انجمن صنفی کارخانجات پنبه پاک‌کنی و فعال صنعت پنبه بر این باور است دولت اگر قصد حمایت از تولید پنبه را دارد چرا واردات با ارز نیمایی را آزاد کرده و علاوه بر آن هیچ سیاست تشویقی در قبال کشت این محصول برای کشاورز در نظر نگرفته است.

وی به صرفه اقتصادی واردات پنبه هم اشاره می‌کند و معتقد است صنعت پنبه رو به افول بوده و متولیان هر روز خواب‌های جدیدی برای این محصول استراتژیک می‌بینند و نه تنها از تولید حمایت نمی‌کنند بلکه با اعمال سیاست‌های اشتباه، انگیزه کشاورز را برای کشت این محصول از بین می‌برند.

این عضو هیات رییسه انجمن صنفی کارخانجات پنبه پاک‌کنی و فعال صنعت پنبه گفت: سال گذشته ۱۱۸ هزار هکتار از اراضی کشاورزی در سراسر کشور زیر کشت پنبه قرار داشت اما امسال با کاهش ۳۰ درصدی این مساحت مواجه بودیم و با ادامه این شرایط قطعا سال آینده کاهش بیشتری را شاهد خواهیم بود. اگر مسئولان وزارت صمت و جهاد کشاورزی نتوانند مشکلات را حل کنند و حامی کشاورز پنبه‌کار باشند چه کسی باید از تولید‌کننده حمایت کند؟

محمد درستکار ادامه داد: کشورهایی هستند که کود و بذر رایگان در اختیار کشاورزان قرار داده و به آنان یارانه پرداخت می کنند اما در ایران کشاورز هیچ امیدی ندارد و بذر، کود و سم مناسب به کشاورز ارائه نمی‌شود و به همین دلیل میزان محصول تولیدی روی تناژ پایین باقی مانده است. در هر صورت کشاورز در زمان کشت پنبه، آب و زمین را اشغال کرده و اگر مورد حمایت قرار نگیرد سه تن محصول برداشت می‌کند اما با حمایت دولت تا شش تن در هکتار هم می تواند پنبه برداشت کند.

آنچه که «محمد درستکار» عضو هیأت رییسه انجمن صنفی کارخانجات پنبه پاک‌کنی و فعال صنعت پنبه گفت در استان گلستان هم مصداق دارد، استانی که در میان استان‌های مهم کشت پنبه کشور قرار دارد.

کشاورزان پنبه‌کار افزون بر موارد گفته شده، طی چند سال اخیر با کم‌آبی هم دست و پنجه نرم می‌کنند که اراضی کشت پنبه را هر سال کمتر و کم‌تر می‌کند.

• تأثیر خشکسالی و خالی شدن سدها بر کشت پنبه در استان گلستان 

رییس اداره پنبه و دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی گلستان در همین زمینه می گوید: با توجه به خشکسالی و خالی بودن سدهای وشمگیر گلستان، کشت پنبه در سال جاری از ۲۰ هزار هکتار به ۱۵ هزار هکتار کاهش یافت.

علی موسی‌خانی با بیان این‌که کشت پنبه در سه سال اخیر روند رو به رشدی در استان داشته، اظهار کرد: با این شرایط کشاورزان بیشتر به سمت کشت پنبه روی آوردند اما با توجه به خشکسالی در سال‌های اخیر، شرایط برای کشاورزان قدری دشوار شده است.

وی با بیان این‌که اغلب کشت پنبه در نوار شمالی استان انجام می‌شود، افزود: سال گذشته حدود ۲۰ هزار هکتار پنبه در اراضی استان کشت شد اما امسال با توجه به خالی بودن سدهای وشمگیروگلستان، این محصول کاهش قابل توجهی یافته و به ۱۵ هزار هکتار رسیده است.

رییس اداره پنبه و دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی گلستان با بیان اینکه کشت پنبه هم مشکلات خاص خودش را دارد، خاطرنشان کرد: موضوع برداشت و بازرگانی و فروش پنبه همواره دغدغه جدی در این حوزه به شمار می‌رود.

موسی‌خانی ادامه داد: سازمان جهاد کشاورزی یک بخش تخصصی است که همواره در بخش تأمین و کیفیت نهاده‌های کیفیت تلاش دارد به همین خاطر در سال‌های اخیر بذر پنبه‌ای را به کشاورزان معرفی کردیم که از کیفیت مناسبی برخوردار است و کشاورزان هم راضی بودند.

وی تصریح کرد: همواره یکی از دغدغه پنبه کاران مدت طولانی کشت این محصول بود بر این اساس در یک دهه اخیر مؤسسه تحقیقات پنبه کشور ارقامی را به کشاورزان معرفی کرده که دوره رشد پنبه را به ۱۴۰ روز رسانیده است.

رییس اداره پنبه و دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی گلستان از عرضه کود یارانه‌ای به کشاورزان خبر داد و گفت: بابت هر کیسه کود فسفر یا پتاس که در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد چیزی نزدیک به سه میلیون تومان دولت یارانه پرداخت می‌کند تا هزینه تولید کاهش پیدا کند.

موسی خانی ادامه داد: امسال در گلستان ۹ کارخانه پنبه پاک‌کنی، تحویل و خرید محصول از پنبه‌کاران استان را انجام می‌دهند.

مدیران بهتر از هر کسی می‌دانند محصولاتی چون گندم و پنبه، جزو محصولات استراتژیک هستند که نباید فرایند تولید آن در کشور، مختل یا با کاهش مواجه شود.

مدیران ارشد محلی لازم است پای دغدغه‌های کشاورزان پنبه‌کار بنشینند و توقعات آنان را به دولت انعکاس بدهند ضمن این‌که این نکته را نیز از خاطر نبرند که مشکلات ناشی از گرمایش جهانی و تغییرات اقتصاد کلان بر کشت پنبه نیز مانند هر کسب و کار دیگری اثر منفی گذاشته است و لازم است تا دیر نشده با برنامه‌های حمایتی ویژه چاره ای بیندیشند.